15 ноября — День национальной валюты Республики Казахстан

15 ноября в Казахстане отмечается День национальной валюты — тенге и профессиональный праздник работников финансовой системы. Эта дата напоминает об одном из ключевых событий новейшей истории страны — введении в 1993 году собственного денежного знака, символа экономического суверенитета и независимости.

Исторический путь

После обретения независимости Казахстану необходимо было создать собственную финансовую систему. 12 ноября 1993 года Президент Республики Казахстан подписал Указ «О введении национальной валюты Республики Казахстан». Уже 15 ноября 1993 года начался обмен советских рублей на новые казахстанские деньги — тенге. Первые банкноты номиналом от 1 до 100 тенге были отпечатаны в Великобритании. В 1995 году в Алмате открылась Банкнотная фабрика Национального банка, где до сих пор производится весь выпуск денежных знаков страны.

Происхождение и символика

Название «тенге» восходит к древнетюркскому слову «денге» — «равновесие», «вес», от которого происходят названия средневековых монет Центральной Азии. В 2007 году был утверждён официальный символ валюты — ₸, признанный одним из наиболее лаконичных знаков национальных валют мира.

Серии казахстанских банкнот

1. Первая серия — «Портретная» (1993–2001).

На лицевой стороне изображались выдающиеся деятели Казахстана — аль-Фараби, Абылай хан, Абай Кунанбаев, Шокан Валиханов и др. Это были первые национальные банкноты, изготовленные в Великобритании.

2. Вторая серия (2003–2006).

Обновлённый дизайн, усиленные защитные элементы. Основное изображение — философ и учёный аль-Фараби. Эти банкноты печатались уже на казахстанской фабрике.

3. Третья серия — «Байтерек» (2006).

Введён вертикальный формат и единая стилистика. На купюрах появились современные архитектурные символы независимого Казахстана — монумент «Байтерек», резиденция «Ақ Орда», карта страны.

4. Четвёртая серия — «Қазақ Елі» (2011–2020).

Продолжила вертикальный дизайн, усовершенствовала защиту и расширила национальную тематику: монумент «Қазақ Елі», птица Самрук, государственный флаг, орнаменты Великой степи.

5. Пятая серия — «Сакский стиль» (с 2023 года).

Представлена Национальным банком 15 ноября 2023 года. Основная идея — преемственность сакской культуры, символика «Золотого человека», сакские звериные мотивы. Первая банкнота серии — номиналом 5000 тенге — введена в обращение 25 декабря 2023 года. Новые купюры оснащены микрооптическими и голографическими элементами последнего поколения, что делает их одними из самых защищённых в мире.

Современный тенге

Сегодня тенге является устойчивым символом национальной идентичности и доверия к финансовой системе страны. Национальный банк активно развивает цифровой тенге (Digital Tenge), который дополняет традиционные наличные формы денег и открывает новые возможности для безналичных расчётов. Казахстанские банкноты неоднократно получали международные награды за художественное оформление и уровень защиты — в том числе премии International Bank Note Society за лучший дизайн банкноты года.

День национальной валюты — это не просто дата, а символ экономического взросления Казахстана. Он объединяет всех, кто стоит за стабильностью финансовой системы — от кассира до аналитика, от банковского служащего до разработчиков цифровых решений. Тенге, прошедший путь от первых бумажных купюр до инновационных цифровых форм, остаётся отражением независимости, культуры и прогресса нашей страны.

15 қараша – Қазақстан Республикасының Ұлттық валютасы күні

15 қараша – Қазақстанның кез келген азаматы үшін маңызы бар күн. Бұл күні, 1993 жылы, ұзақ және қиын дайындықтан кейін елдің қаржы жүйесінің тәжірибелі мамандары Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы – теңгені енгізу туралы тарихи сәтпен танысқан болатын. Теңгенің енгізілуі дербес, егеменді мемлекеттің экономикалық және саяси тәуелсіздігінің нышаны болды.

Теңгенің тарихы

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін өз қаржы жүйесін құру қажет болды. 1993 жылы 12 қарашада Қазақстан Республикасының Президенті «Қазақстан Республикасының ұлттық валютасын енгізу туралы» Жарлыққа қол қойды. 1993 жылы 15 қарашада кеңестік рубльді Қазақстанның жаңа валютасы теңгеге айырбастау басталды. 1 теңгеден 100 теңгеге дейінгі номиналдағы алғашқы банкноттар Ұлыбританияда басылды. 1995 жылы Алматыда Ұлттық банктің банкнот фабрикасы ашылды, онда елдің барлық банкноттары әлі күнге дейін шығарылады.

Шығу тегі мен мағынасы

«Теңге» атауы көне түркі тілінің «теңге» немесе «салмақ» дегенді білдіретін «денге» сөзінен шыққан, бұл Орталық Азияның ортағасырлық монеталарының атауларының да қайнар көзі. 2007 жылы ресми валюта белгісі Т қабылданды және бүкіл әлем бойынша ұлттық валюталардың ең қысқаша нышандарының бірі ретінде танылды.

Қазақстандық банкноталардың тарихы

Бірінші серия – «Портреттер» (1993-2001 жж.).

Бет жағында Абылай хан, Әбілхайыр хан, Шоқан Уәлиханов және т.б. сияқты Қазақстанның тарихына елеулі үлес қосқан тұлғалардың бейнелері орналастырылған. Бұл алғашқы қазақстандық банкноталар Ұлыбританияда басылып шығарылған.

Екінші серия (2003-2006 жж.).

Жаңартылған дизайн, күшейтілген қорғаныс элементтері. Негізгі бейне – «философия және ғалым Әл-Фараби». Бұл банкноталар қазірдің өзінде қазақстандық банкнота фабрикасында басылып шығарылған.

Үшінші серия – «Бәйтерек» (2006 ж.).

Күшейтілген вертикальді формат пен бірыңғай стилистика. Банкноталарда егеменді Қазақстанның заманауи сәулет нышандары – «Бәйтерек» монументі, резиденция «Ақ Орда», елдің картасы бейнеленген.

Төртінші серия – «Қазақ Елі» (2011-2020 жж.).

Дизайнның жалғасы, патриоттық пен егемендік тақырыптарын тереңдетеді: «Қазақ Елі», Отан Ана, Мемлекеттік Елтаңба, мемлекеттік ту, ою-өрнектер.

Бесінші серия – «Сақ стилі» (2023 жылдан бастап).

Қазақстанның Ұлттық Банкі 2023 жылғы 15 қарашада ұлттық валютаның жаңа дизайнын ұсынды. Негізгі идея – «алтын адам» мұрасымен, қазақстандық мәдениет пен құндылықтардың сабақтастығымен байланысты.

Қорғаныс белгілері мен заманауи әлем

Қорғаныс белгілері: Теңгенің бірегей сериясы – номиналы 5000 теңге – әлемдегі ең жақсы қорғалған валюталардың бірі. Ол 2013 жылдың 23 желтоқсанында енгізілді. Жаңа купюралардың қорғаныс микромәтіндері мен голографиялық элементтері жалған ақша жасаушылар үшін қиындық туғызады. Бұл оны әлемдегі ең қауіпсіз валюталардың бірі етеді.

Заманауи теңге

Бүгінгі таңда теңге Қазақстанның ұлттық бірегейлігі мен қаржы жүйесінің тұрақтылығының тұрақты нышаны болып табылады. Ұлттық Банк қазіргі уақытта цифрлық теңгені (Digital Tenge) енгізуді белсенді түрде зерттеп жатыр, ол дәстүрлі ақшаны толықтырады. Бұл форма ақша қаражаттарын қауіпсіз сақтауға, заңсыз операцияларды болдырмауға және халықаралық төлемдерді жеделдетуге мүмкіндік береді. Осы бағыттағы жұмыс халықаралық Bank Note Society-дің (Банкноталар Қоғамы) жоғары бағасына ие болды.

Ұлттық валюта күні – бұл жай ғана дата емес. Бұл – Қазақстанның гүлденген экономикасының көрсеткіші. Ол қаржы жүйесінің тұрақтылығына жауаптылардың барлығын біріктіреді: кассирлерден бастап талдаушыларға дейін, банк қызметкерлерінен цифрлық әзірлеушілерге дейін.

Алғашқы қағаз ақшалардан инновациялық цифрлық формаларға көшкен теңге еліміздің тәуелсіздігінің, мәдениеті мен өркендеуінің көрінісі болып қала береді